KB Bangladésh Suksés,
Tapi Kulawarga Tacan Bérés
Ku Rukman Héryana
(SundaMidang
98 Kaca 68)
Bangladésh téh hiji nagara anu kaasup padet padu-mukna di dunya, kiwari padumuk Bangladésh ku-rang leuwih 150 juta jiwa. Éta wé dina taun 2003 waktu padumukna masih 135 juta, kapadetanana ngahontal 1.000 jiwa dina sakilométer pasagina, pangpadetna di dunya.
Di Indonésia kiwari gé, masih jauh can ngahontal sakitu. Ari kapadetan padumuk téh ditangtukeun ku le-gana wilayah dibagi jumlah padumuk. Jadi Bangladésh mah nagarana leutik, padumukna loba. Kumaha panga-ruh kana ngokolakeunana? Sarua baé, upama di tempat anu padedet, hésé ngatur padumukan, anu aya panga-ruhna kana soal kotorna angin atawa polusi udara, ngatur runtah, macétna lalu lintas, jeung réa-réa deui.
Ari di Indonésia mah aya lima pasualan padumuk, nya éta, kahiji, jumlahna loba (240 juta), kadua, laju pa-dumuk luhur (15% sataun), katilu dumukna henteu rata (di Jawa nu legana ngan 6% tina lega Indonésia dici-cingan ku 46% padumuk Indonésia). Ari di nu carang padumuk mah, ngokolakeunana ogé hésé, conto di Bengkulu saprovinsi padumukna ngan 1,7 juta, jarakna paturenggang, jadi nyieun jalan ratusan kilométer anu méakkeun waragad milyaran, dipakéna ngan ku padu-muk nu saeutik, komo di Sulawesi, papua jeung sajaba-na.
Kaopat, rata-rata umurna ngora. Di Indonésia tina 240 juta padumuk, 64 jutana umur rumaja, saperti di Jawa Barat tina 44 juta padumuk, 11 jutana umurna ru-maja. Kitu deui di Bangladésh, padumuk rumajana 40% tina jumlah padumukna. Tétéla éta téh jadi bangbaluh, atawa beban beurat keur kulawarga, ceuk istilah mah disebut Depedéncy Ratio téa.
Kalima, pasualan padumuk Indonésia téh nya éta pangasilan atawa ékonomina masih héngkér, upama di-bandingkeun jeung nagara séjén.
Balik deui ka soal Bangladésh, ti mimiti merdéka 33 taun ka liwat, pendidikan jeung kaséhatan mimiti nga-ronjat, sarta kamiskinan mimiti ngurangan. Bangla-désh téh nagara paling miskin di Asia Kidul, leuwih ti satengah padumuk Bangladésh masih miskin.
Salasahiji usaha anu ngabantu ngaronjatkeun kara-harjaan rahayat téh nya éta ku KB. KB di Bangladésh mimiti diwanohkeun ka masarakat dina taun 1950, anu dilaksanakeun ku usaha sukaréla ti masarakat. Sedeng-keun dina taun 1965, kakara diprogramkeun ku pama-réntah. Hasilna lumayan nyugemakeun, éta wé dina ta-un 1970 - 1975, rata-rata boga budakna alias TFR geus ngahontal 3,3 padahal dina taun 1950 masih 6,3. Rata-rata buga budakna téh jadi turun 48% salila 25 taun. Béda antara rata-rata boga budak di kota jeung di désa, di désa mah rata-ratana 3,5 ari di kota mah 2,5.
Ah héébaat euy... di urang gé teu kitu...
Kitu deui nu milu KB ngaronjat luar biasa, meureun mun ceuk élmu KB mah CU / PUS alias nu milu KB di-banding pasangan usia subur. Dina awal taun 1965 nepi ka 1970 kakara ngahontal 8%, sedengkeun taun 2000 geus ngahontal 54%. Hébring deui waé euy...
Ngan parandéné kitu, dina soal kawin ngora mah di Bangladésh gé masih kénéh jadi mamala sanajan umur kawin dina undang-undang dironjatkeun tina 14 taun jadi 18 taun keur wanoja, 21 taun keur lalaki. Tapi oro-kaya 50% wanoja Bangladésh nikah dina umur 15 taun, 80% nikah dina umur rumaja atawa méméh 18 taun, jeung 57% ngalahirkeun dina umur 19 taun.
Soal ngagugurkeun kandungan ogé masih dipilam-pah ku urang Bangladésh, padahal aborsi téh dipahing ku pamaréntah. Ku lobana nu ngagugurkeun kandung-an, ngabalukarkeun luhurna ibu-ibu anu maraot dina waktu ngalahirkeun.
Dina hasil panalungtikan, di Bangladésh 59% wano-ja anu nikah milih boga anak dua, sedengkeun 22% ha-yang boga anak tilu. Sabada dirata-ratakeun wanoja mah harayang boga budakna téh 2,5, ari lalaki mah ha-yang boga budakna téh 2,4. Tapi aya nu alus dina éta panalungtikan téh, yén rata-rata jarak boga anak lilana 39 bulan. Jarak ti anak kahiji ka anak nu kadua 39 bulan, jeung saterusna.
LSM di Bangladésh salasahiji anu paling aktif nga-bantu KB di dunya, arinyana loba nyadiakeun dukungan keur KB, ngawangun tali mimitran jeung klinik-klinik swasta.
Tujuan KB anu pangdiutamakeunana nya éta:
1. Pikeun ngurangan jumlah ibu-ibu nu maraot waktu ngalahirkeun, bayi nu maot, jeung nurunkeun rata-rata boga budak / TFR.
2. Ngaronjatkeun lalaki supaya ilubiung dina kaséhat-an réproduksi alias ngatur ngandung nu rimbitan.
3. Ngaronjatkeun akséptor anu maké alat KB dangka panjang.
4. Ngaronjatkeun kasumangetan gawé di daérah-daé-rah / pausahaan anu gawéna léléda.
5. Nurunkeun angka anu eureun alias drop out tina maké alat KB.
6. Ngaronjatkeun kaséhatan rumaja.
7. Ngadorong supaya ulah kawin ngora-ngora.
Kumaha nyawang kahayang di mangsa nu bakal da-tang:?
Kahiji, ngusahakeun supaya rata-rata boga budak ngan dua, sangkan saimbang pikeun ngaganti atawa istilahna mah pertumbuhan penduduk 0 (enol) alias Zero population growth. Bangladésh geus ngitung upama rata-rata boga budak masih 3, jumlah padumuk Bang-ladésh bakal jadi 250 juta dina taun 2050. Tapi upama rata-rata boga budakna 2 alias laju padumuk saimbang, padumuk Bangladésh ngan bakal jadi 210 juta dina taun 2060.
Kadua, ngurangan masa subur pasangan ngora, 65% laju padumuk taun 2000 - 2005 lantaran hasil nga-lahirkeun tina pasangan ngora, pangpangna tina pa-sangan umur istri 15 nepi ka 19 taun, anu ngabalu-karkeun 40% padumuk umurna 15 taun ka handap. Dina taun 1990-an sabenerna geus mimiti ngurangan pasangan ngora téh, malah nu miskin tina pasangan ngora gé mimiti ngurangan. Usaha anu ngadorong kana ngaronjatna umur nikah, di antarana nya éta sakola haratis pikeun anu geus ngahontal kelas 12 alias tamat SLTA.
Katilu, nyiptakeun ngaronjatna paménta jeung ka-butuh kana KB, pangpangna ngaronjatna kabutuh di nu can ngalaksanakeun KB. Usahana nya éta:
* Ngalakukeun panyuluhan nu ngasruk ka palembur-an, ngasrak ka padésaan ku jalan door to door ka imah-imah. Dina taun 2004, Asistén Kesejahteraan Keluarga (FWA) geus ngadatangan 21.900.000 pa-sangan usia subur sarta sakaligus nyadiakeun alat KB keur kalumangsungan anu milu KB.
* Nguatan deui sistim palayanan nu hadé, boh cara ngabagi kontrasépsi pon kitu deui ngalayanan ka akséptor anu kakara milu KB.
* Nyumponan kabutuh, sangkan saban aya anu ha-yang milu KB bisa kalayanan, sigana nu disebut un meet need téa, nya éta embung boga budak atawa hayang boga budak ditunda, tapi teu marilu KB. Salian ti ngalayanan nu ngora, pangpangna mahing ulah loba nu eureun KB.
* Ngaramu cara-cara KB, nyadiakeun kabéh cara KB, pangpagna anu bisa dipaké dina dangka panjang kayaning IUD, Inplant, ogé MOW jeung MOP pikeun arinyana anu seja ngawatesanan boga budak. Dina cara KB anu dangka panjang mah disadiakeun rupa-rupa hadiah sangkan jadi panarik, di antarana dibéré duit atawa inséntif, jeung rupa-rupa hadiah séjénna.
* Ngajugjug ka daérah anu susah dijugjug lantaran jalanna hésé, atawa daérahna mencil, meureun mun di urang mah program Galciltas, nya éta “daérah tertinggal, terpencil dan perbatasan”. Pan di Jawa Barat gé loba ngagarap ku jalan ngariung di buruan urang lembur di Purwakarta, Jumling di Bandung Barat, Geoll di Subang, malah waktu urang jeung TNI taun nu kaliwat di Jabar ngayakeun program Gentra Sukma Kasemaran alias Gerakan TNI - Rakyat, Suksés Manunggal, KB - Keséhatan Masyarakat Rentan. Kayaning daérah-daérah: Barreta (Bantaran rel keréta), Kumisan (Kumuh, miskin perkotaan), Galciltas (Tertinggal, terpencil, pedésaan), Pantura-pantes (pantai Utara - pantai Selatan), jrrd.
* Ngajaga kasadiaan kontrasépsi di saban tempat, gawé bareng jeung swasta supaya nyadiakeun alat KB.
Kaopat, ngaronjatkeun kaséhatan kulawarga, nem-patkeun jalma atawa patugas anu bener-bener dipi-karesep ku balaréa, siap jadi tuladan, tuladeun pieun-teungeun keur deungeun-deungeun picontoeun para-nonoman.
Jalma anu:
- Takol déngékeuneun,
- ngomong pikahartieun,
- gerak pikalucueun,
- beungeut pikaresepeun.***
Di Indonésia kiwari gé, masih jauh can ngahontal sakitu. Ari kapadetan padumuk téh ditangtukeun ku le-gana wilayah dibagi jumlah padumuk. Jadi Bangladésh mah nagarana leutik, padumukna loba. Kumaha panga-ruh kana ngokolakeunana? Sarua baé, upama di tempat anu padedet, hésé ngatur padumukan, anu aya panga-ruhna kana soal kotorna angin atawa polusi udara, ngatur runtah, macétna lalu lintas, jeung réa-réa deui.
Ari di Indonésia mah aya lima pasualan padumuk, nya éta, kahiji, jumlahna loba (240 juta), kadua, laju pa-dumuk luhur (15% sataun), katilu dumukna henteu rata (di Jawa nu legana ngan 6% tina lega Indonésia dici-cingan ku 46% padumuk Indonésia). Ari di nu carang padumuk mah, ngokolakeunana ogé hésé, conto di Bengkulu saprovinsi padumukna ngan 1,7 juta, jarakna paturenggang, jadi nyieun jalan ratusan kilométer anu méakkeun waragad milyaran, dipakéna ngan ku padu-muk nu saeutik, komo di Sulawesi, papua jeung sajaba-na.
Kaopat, rata-rata umurna ngora. Di Indonésia tina 240 juta padumuk, 64 jutana umur rumaja, saperti di Jawa Barat tina 44 juta padumuk, 11 jutana umurna ru-maja. Kitu deui di Bangladésh, padumuk rumajana 40% tina jumlah padumukna. Tétéla éta téh jadi bangbaluh, atawa beban beurat keur kulawarga, ceuk istilah mah disebut Depedéncy Ratio téa.
Kalima, pasualan padumuk Indonésia téh nya éta pangasilan atawa ékonomina masih héngkér, upama di-bandingkeun jeung nagara séjén.
Balik deui ka soal Bangladésh, ti mimiti merdéka 33 taun ka liwat, pendidikan jeung kaséhatan mimiti nga-ronjat, sarta kamiskinan mimiti ngurangan. Bangla-désh téh nagara paling miskin di Asia Kidul, leuwih ti satengah padumuk Bangladésh masih miskin.
Salasahiji usaha anu ngabantu ngaronjatkeun kara-harjaan rahayat téh nya éta ku KB. KB di Bangladésh mimiti diwanohkeun ka masarakat dina taun 1950, anu dilaksanakeun ku usaha sukaréla ti masarakat. Sedeng-keun dina taun 1965, kakara diprogramkeun ku pama-réntah. Hasilna lumayan nyugemakeun, éta wé dina ta-un 1970 - 1975, rata-rata boga budakna alias TFR geus ngahontal 3,3 padahal dina taun 1950 masih 6,3. Rata-rata buga budakna téh jadi turun 48% salila 25 taun. Béda antara rata-rata boga budak di kota jeung di désa, di désa mah rata-ratana 3,5 ari di kota mah 2,5.
Ah héébaat euy... di urang gé teu kitu...
Kitu deui nu milu KB ngaronjat luar biasa, meureun mun ceuk élmu KB mah CU / PUS alias nu milu KB di-banding pasangan usia subur. Dina awal taun 1965 nepi ka 1970 kakara ngahontal 8%, sedengkeun taun 2000 geus ngahontal 54%. Hébring deui waé euy...
Ngan parandéné kitu, dina soal kawin ngora mah di Bangladésh gé masih kénéh jadi mamala sanajan umur kawin dina undang-undang dironjatkeun tina 14 taun jadi 18 taun keur wanoja, 21 taun keur lalaki. Tapi oro-kaya 50% wanoja Bangladésh nikah dina umur 15 taun, 80% nikah dina umur rumaja atawa méméh 18 taun, jeung 57% ngalahirkeun dina umur 19 taun.
Soal ngagugurkeun kandungan ogé masih dipilam-pah ku urang Bangladésh, padahal aborsi téh dipahing ku pamaréntah. Ku lobana nu ngagugurkeun kandung-an, ngabalukarkeun luhurna ibu-ibu anu maraot dina waktu ngalahirkeun.
Dina hasil panalungtikan, di Bangladésh 59% wano-ja anu nikah milih boga anak dua, sedengkeun 22% ha-yang boga anak tilu. Sabada dirata-ratakeun wanoja mah harayang boga budakna téh 2,5, ari lalaki mah ha-yang boga budakna téh 2,4. Tapi aya nu alus dina éta panalungtikan téh, yén rata-rata jarak boga anak lilana 39 bulan. Jarak ti anak kahiji ka anak nu kadua 39 bulan, jeung saterusna.
LSM di Bangladésh salasahiji anu paling aktif nga-bantu KB di dunya, arinyana loba nyadiakeun dukungan keur KB, ngawangun tali mimitran jeung klinik-klinik swasta.
Tujuan KB anu pangdiutamakeunana nya éta:
1. Pikeun ngurangan jumlah ibu-ibu nu maraot waktu ngalahirkeun, bayi nu maot, jeung nurunkeun rata-rata boga budak / TFR.
2. Ngaronjatkeun lalaki supaya ilubiung dina kaséhat-an réproduksi alias ngatur ngandung nu rimbitan.
3. Ngaronjatkeun akséptor anu maké alat KB dangka panjang.
4. Ngaronjatkeun kasumangetan gawé di daérah-daé-rah / pausahaan anu gawéna léléda.
5. Nurunkeun angka anu eureun alias drop out tina maké alat KB.
6. Ngaronjatkeun kaséhatan rumaja.
7. Ngadorong supaya ulah kawin ngora-ngora.
Kumaha nyawang kahayang di mangsa nu bakal da-tang:?
Kahiji, ngusahakeun supaya rata-rata boga budak ngan dua, sangkan saimbang pikeun ngaganti atawa istilahna mah pertumbuhan penduduk 0 (enol) alias Zero population growth. Bangladésh geus ngitung upama rata-rata boga budak masih 3, jumlah padumuk Bang-ladésh bakal jadi 250 juta dina taun 2050. Tapi upama rata-rata boga budakna 2 alias laju padumuk saimbang, padumuk Bangladésh ngan bakal jadi 210 juta dina taun 2060.
Kadua, ngurangan masa subur pasangan ngora, 65% laju padumuk taun 2000 - 2005 lantaran hasil nga-lahirkeun tina pasangan ngora, pangpangna tina pa-sangan umur istri 15 nepi ka 19 taun, anu ngabalu-karkeun 40% padumuk umurna 15 taun ka handap. Dina taun 1990-an sabenerna geus mimiti ngurangan pasangan ngora téh, malah nu miskin tina pasangan ngora gé mimiti ngurangan. Usaha anu ngadorong kana ngaronjatna umur nikah, di antarana nya éta sakola haratis pikeun anu geus ngahontal kelas 12 alias tamat SLTA.
Katilu, nyiptakeun ngaronjatna paménta jeung ka-butuh kana KB, pangpangna ngaronjatna kabutuh di nu can ngalaksanakeun KB. Usahana nya éta:
* Ngalakukeun panyuluhan nu ngasruk ka palembur-an, ngasrak ka padésaan ku jalan door to door ka imah-imah. Dina taun 2004, Asistén Kesejahteraan Keluarga (FWA) geus ngadatangan 21.900.000 pa-sangan usia subur sarta sakaligus nyadiakeun alat KB keur kalumangsungan anu milu KB.
* Nguatan deui sistim palayanan nu hadé, boh cara ngabagi kontrasépsi pon kitu deui ngalayanan ka akséptor anu kakara milu KB.
* Nyumponan kabutuh, sangkan saban aya anu ha-yang milu KB bisa kalayanan, sigana nu disebut un meet need téa, nya éta embung boga budak atawa hayang boga budak ditunda, tapi teu marilu KB. Salian ti ngalayanan nu ngora, pangpangna mahing ulah loba nu eureun KB.
* Ngaramu cara-cara KB, nyadiakeun kabéh cara KB, pangpagna anu bisa dipaké dina dangka panjang kayaning IUD, Inplant, ogé MOW jeung MOP pikeun arinyana anu seja ngawatesanan boga budak. Dina cara KB anu dangka panjang mah disadiakeun rupa-rupa hadiah sangkan jadi panarik, di antarana dibéré duit atawa inséntif, jeung rupa-rupa hadiah séjénna.
* Ngajugjug ka daérah anu susah dijugjug lantaran jalanna hésé, atawa daérahna mencil, meureun mun di urang mah program Galciltas, nya éta “daérah tertinggal, terpencil dan perbatasan”. Pan di Jawa Barat gé loba ngagarap ku jalan ngariung di buruan urang lembur di Purwakarta, Jumling di Bandung Barat, Geoll di Subang, malah waktu urang jeung TNI taun nu kaliwat di Jabar ngayakeun program Gentra Sukma Kasemaran alias Gerakan TNI - Rakyat, Suksés Manunggal, KB - Keséhatan Masyarakat Rentan. Kayaning daérah-daérah: Barreta (Bantaran rel keréta), Kumisan (Kumuh, miskin perkotaan), Galciltas (Tertinggal, terpencil, pedésaan), Pantura-pantes (pantai Utara - pantai Selatan), jrrd.
* Ngajaga kasadiaan kontrasépsi di saban tempat, gawé bareng jeung swasta supaya nyadiakeun alat KB.
Kaopat, ngaronjatkeun kaséhatan kulawarga, nem-patkeun jalma atawa patugas anu bener-bener dipi-karesep ku balaréa, siap jadi tuladan, tuladeun pieun-teungeun keur deungeun-deungeun picontoeun para-nonoman.
Jalma anu:
- Takol déngékeuneun,
- ngomong pikahartieun,
- gerak pikalucueun,
- beungeut pikaresepeun.***
